Πρώιμη παρέμβαση σε παιδιά με ψυχοκινητικές διαταραχές

"Καθηγητής-Συγγραφέας Υλικού "Καραμπατζάκη"

Περίληψη

Ως πρώιμη παρέμβαση ορίζονται όλες οι μορφές παιδοκεντρικών δραστηριοτήτων εξάσκησης και εκπαίδευσης καθώς και δραστηριοτήτων που αφορούν στην καθοδήγηση των γονέων αμέσως μετά τον προσδιορισμό της κατάστασης των παιδιών. Η πρώιμη παρέμβαση απευθύνεται στο ίδιο το παιδί, στους γονείς, καθώς και σε ολόκληρη την οικογένεια και στο ευρύτερο περιβάλλον. Η ανάπτυξη της ψυχοκινητικότητας αποτελεί το θεμέλιο λίθο πάνω στον οποίο δομείται όλη η προσωπικότητα του ατόμου. Για το λόγο αυτό η πρώιμη ανίχνευση και η πρώιμη παρέμβαση σε παιδιά που παρουσιάζουν διαταραχές ή δυσλειτουργίες στην ψυχοκινητική τους οργάνωση αποκτά τεράστια σημασία. Στο κεφάλαιο αυτό θα παρουσιάσουμε ενδεικτικά τρόπους, ασκήσεις και παιχνίδια που θα μας βοηθήσουν να διαμορφώσουμε κατάλληλα προγράμματα παρέμβασης για παιδιά που παρουσιάζουν ή βρίσκονται σε επικινδυνότητα να παρουσιάσουν ψυχοκινητικές διαταραχές.

Εισαγωγή

Στο κεφάλαιο αυτό θα προσπαθήσουμε να περιγράψουμε τρόπους που θα μας βοηθήσουν να διαμορφώσουμε κατάλληλα προγράμματα παρέμβασης για παιδιά που αντιμετωπίζουν ψυχοκινητικές διαταραχές. Οποιοδήποτε πρόγραμμα κι αν εφαρμόσουμε  Να είναι εξατομικευμένο§θα πρέπει να διέπεται από ορισμένες αρχές όπως :   Να ανταποκρίνεται στο βαθμό ετοιμότητας του§ανάλογα με τις ανάγκες του παιδιού   Να μην§Να περιορίζεται στο επίπεδο που το παιδί συμμετέχει §παιδιού  υπερβαίνει το όριο αντοχής του παιδιού.

Κινητικές διαταραχές

Στην αρχή παρακινούμε τα παιδιά να κάνουν κινητικές και αισθητηριοκινητικές ασκήσεις χωρίς άλλες απαιτήσεις εκτός από την κίνηση και τη δράση. Σιγά – σιγά θα προχωρήσουμε και θα γίνουμε πιο απαιτητικοί για την ποιότητα των χειρονομιών και των κινήσεων και για την αντίληψη του σωματικού σχήματος. Μεγάλες κινητικές ανεπάρκειες Στόχος μας θα είναι να αποχτήσει το παιδί μια κινητική δραστηριότητα , όσο το δυνατό πιο κοντινή στην κανονική, να το βοηθήσουμε να αποχτήσει την εικόνα του σώματός του, να κατανοήσει τις δυνατότητές του και να μπορεί να προσανατολίζεται στο χώρο. Έτσι προτείνουμε : • Ασκήσεις για το σωματικό σχήμα (στην αρχή μέσω καθρέπτη) • Ασκήσεις συντονισμού των κινήσεων • Ασκήσεις επιδεξιότητας • Ασκήσεις αμφιπλευρικότητας • Παιχνίδια για τη δόμηση του χώρου Διαταραχές της ισορροπίας Στόχος μας είναι να μάθουμε στο παιδί να κατανοήσει την απώλεια της ισορροπίας του , τη στιγμή που συμβαίνει και να του μάθουμε την κίνηση που αποκατασταίνει την ισορροπία. Για το σκοπό αυτό προτείνουμε : • Ασκήσεις ενδοαντιληπτικής αναγνώρισης π.χ. Ζητούμε από το παιδί να σηκώσει τα χέρια , έπειτα να κλείσει τα μάτια , χωρίς να αλλάξει θέση. Επαληθεύουμε αν τηρεί καλά την ίδια στάση. Το παιδί παρακαλείται να πάρει μια θέση που είχε πάρει και προηγουμένως (με τα μάτια δεμένα). • Ασκήσεις ισορροπίας π.χ. Βάδισμα πάνω σε πάγκο γυμναστικής , ισορροπία στο ένα πόδι , πήδημα με το ένα πόδι. Διαταραχές συντονισμού Στόχος μας είναι να αποκτήσει το παιδί εμπιστοσύνη στις κινητικές του δυνατότητες. Προτείνουμε : • Ασκήσεις μεγάλης κινητικότητας Δεν επιμένουμε στην τέλεια εκτέλεση , • Ασκήσεις επιδεξιότητας αλλά στην ευρύτητα των κινήσεων • Ασκήσεις δυναμικού συντονισμού π.χ Σηκώνουμε τα χέρια και ταυτόχρονα σηκώνουμε το αριστερό γόνατο. Η ίδια άσκηση με το δεξί γόνατο , διπλώνουμε τα γόνατα σηκώνοντας ταυτόχρονα τα χέρια . • Ασκήσεις λεπτής κινητικότητας

Διανοητική καθυστέρηση

Η σημασία της αισθητηριακής και κινητικής αγωγής για τα νοητικά καθυστερημένα παιδιά είναι τεράστια επειδή ασκώντας την προσοχή , τη μνήμη , την αντίληψη , την παρατηρητικότητα ενισχύουμε την ίδια τους τη νοημοσύνη. Επομένως κατάλληλες είναι: • Όλες οι κινητικές ασκήσεις αδρής & λεπτής κινητικότητας • Ασκήσεις ενίσχυσης της μνήμης • Ασκήσεις ενίσχυσης της προσοχής • Ασκήσεις παρατηρητικότητας • Ασκήσεις ενίσχυσης αντίληψης (ακουστικής , οπτικής ….) • Ασκήσεις που ανταποκρίνονται στην πνευματική τους ηλικία. • Ασκήσεις για να μάθουν να αυτοεξυπηρετούνται στην προσωπική τους ζωή , κάτι πολύ σημαντικό για να νοιώθουν ανεξάρτητα άτομα. (Ντύσιμο, ξεντύσιμο, χρήση τουαλέτας κ.τ.λ.) .

Διαταραχές του χρονικού προσανατολισμού

Προτείνουμε : • Ασκήσεις συνδυασμένες με βιώματα και κίνηση από την καθημερινή ζωή ώστε το παιδί να κατανοήσει έννοιες όπως : πρώτα – μετά , αργά – γρήγορα , μέρα – νύχτα , πρωί – μεσημέρι – βράδυ , σήμερα – χθες – αύριο , τη διαδοχή των ημερών της εβδομάδας , τον προσανατολισμό της ώρας , τη διάρκεια εκτέλεσης μιας εργασίας , το χρόνο που μεσολαβεί ανάμεσα σε δύο γεγονότα , τα χαρακτηριστικά των εποχών , τη διαδοχή των μηνών , την ηλικία. • Ρυθμικές ασκήσεις • Μιμητικά τραγούδια

Αδρή κινητικότητα

 Κινούμαστε ελεύθερα στο χώρο με τα μέλη του σώματός μας χαλαρά, σαν ναØ  Κινούμαστε ελεύθερα στο χώρο κινώντας κυκλικά τα πάνω άκραØκάνουμε περίπατο.   Από ύπτια θέση κινούμε χέρια καιØαπό το ύψος των ώμων, με μεγάλες κινήσεις.   Στρίβουμε το κεφάλι στο πλάι ενώ είμαστε ξαπλωμένοι μπρούμυτα.Øπόδια ελεύθερα.   Κινούμε πρώτα το ένα χέριØΚινούμε χέρια και πόδια ελεύθερα σε πρηνή θέση. Øκαι έπειτα το άλλο για να αγγίξουμε ένα αντικείμενο ενώ είμαστε ξαπλωμένοι  Σηκώνουμε το κεφάλι ενώ είμαστε σε πρηνή θέση και το κρατάμε έτσιØμπρούμυτα.   Αναπαράγουμε από πρότυπο κινήσεις όπως: - όρθιοι, ακίνητοι εντελώς -Øγια 10’’.  όρθιοι με τα χέρια σηκωμένα πάνω - όρθιοι με τα χέρια σε έκταση - όρθιοι με τα πόδια ανοικτά - καθιστοί με τα χέρια στο κεφάλι - καθιστοί με χέρια στους ώμους  ΧωρίςØ- καθιστοί με τα γόνατα λυγισμένα και το κεφάλι ν’ ακουμπάει σ’ αυτά  πρότυπο, εκτελούμε κινήσεις όπως: - όρθιοι με τα χέρια σε πρόταση - όρθιοι με ελαφρά διπλωμένο γόνατο - όρθιοι με κατεβασμένο το κεφάλι - όρθιοι με τα χέρια σταυρωμένα - καθιστοί και στηριζόμενοι στο ένα χέρι γυρίζουν προς την αντίστοιχη Øπλευρά, έπειτα στο άλλο χέρι στηριζόμενοι στα χέρια και τα πόδια (στα τέσσερα)  ØΠαίζουμε ‘’τα αγάλματα’’ και παίρνουμε τη θέση που θέλουμε κάθε φορά.  Γυρίζουμε από την ύπτια θέση σε πλάγια, πρώτα από τη μία πλευρά και έπειτα από  Σε θέση ‘’μπρούμυτα’’ κινούμε και τα δύο χέρια σαν να θέλουμε ν’Øτην άλλη.   Σε θέση ‘’μπρούμυτα’’ κινούμε χέρια και πόδια σαν ναØαγκαλιάσουμε κάτι.   Σε ύπτια θέση με τα χέρια στο πάτωμα, κινούμε τα πόδιαØείμαστε στη θάλασσα.   ΑπόØΤυλιγόμαστε από την πρηνή θέση στην ύπτια. Øσαν να κάνουμε ποδήλατο.  πρηνή θέση, στηριζόμενοι στα χέρια ανασηκώνουμε το κεφάλι και το πάνω μέρος του  Καθόμαστε στο πάτωμα μεØΤυλιγόμαστε από την ύπτια θέση στην πρηνή. Øκορμού.   Καθόμαστε στο πάτωμα με σταυρωμέναØσταυρωμένα πόδια, στηριζόμενοι στα χέρια.   Καθόμαστε στο πάτωμα και με τη βοήθειαØπόδια χωρίς να στηριζόμαστε στα χέρια.   Κινούμαστε από την ύπτιαØτων χεριών μετακινούμε το σώμα μας περίπου 1 μέτρο.   Κινούμαστε από την καθιστή θέση στην ύπτια,Øστην καθιστή θέση αργά- αργά.   Στηριζόμενοι σε χέρια και πόδια,Øπροσέχοντας να μη χτυπήσουμε το κεφάλι μας.   Από τηνØμετα-κινούμαστε για 2 μέτρα, προσπαθώντας να κρατάμε την πλάτη ίσια.  όρθια θέση, ανασηκώνουμε το γόνατο και το σταυρώνουμε με το αντίθετο χέρι, 3  Αγγίζουμε τη δεξιά φτέρνα με το αριστερό χέρι και έπειταØφορές το κάθε γόνατο.   Τεντώνουμε τα χέρια μπροστά και έπειταØτην αριστερή φτέρνα με το δεξί χέρι.  Øστρέφουμε στο πλάι ελαφρά (πρώτα από τη μια και έπειτα απ’ την άλλη).  Τεντώνουμε τα χέρια μπροστά και τα στρέφουμε στο πλάι, στρέφοντας συγχρόνως το  Με τα χέρια στη μέση και τα πόδια ανοιχτά στρέφουμε το σώμα μας απόØκορμί μας.  ØΜε τα χέρια στη μέση στεκόμαστε στο ένα πόδι για 1’’. Øτη λεκάνη και πάνω.  Περπατάμε σε μια ευθεία 1 μέτρου (προσπαθώντας να μην παρεκκλίνουμε της πορείας  Περπατάμε σε μια ευθεία, 2 μέτρων, πρώτα προς τα μπρος κι έπειτα προς ταØμας).  ØΑνεβαίνουμε 3 σκαλοπάτια με υποστήριξη, χωρίς εναλλαγή ποδιών. Øπίσω.   Ανεβαίνουμε 3ØΑνεβαίνουμε 3 σκαλοπάτια με υποστήριξη, με εναλλαγή ποδιών.   Κατεβαίνουμε 3 σκαλοπάτια,Øσκαλοπάτια, χωρίς υποστήριξη, με εναλλαγή ποδιών.   Κατεβαίνουμε 3Øμε υποστήριξη, περπατώντας προς τα πίσω, χωρίς εναλλαγή ποδιών.  Øσκαλοπάτια, με υποστήριξη, περπατώντας προς τα πίσω, με εναλλαγή ποδιών.  ØΚατεβαίνουμε 3 σκαλοπάτια, χωρίς υποστήριξη, με ή χωρίς εναλλαγή ποδιών.   Πηδάμε επί τόπου και ανοίγουμε τα πόδια στεκόμενοιØΠηδάμε επί τόπου για 10’’.   Περπατάμε σε ευθεία 2 μέτρων με πλάγια βήματα, πρώτα προς τα δεξιάØγια 10’’.   Με τα χέρια στη μέση στεκόμαστε στο ένα πόδι γιαØκαι έπειτα προς τα αριστερά.   Με τα χέρια στη μέση πηδάμε στο ένα πόδιØ5’’, πρώτα στο ένα και μετά στο άλλο.   Με τα χέρια στη μέση στεκόμαστε στοØγια 5’’, πρώτα στο ένα και μετά στο άλλο.   Με τα χέρια στη μέση,Øένα πόδι για 10’’, πρώτα στο ένα και έπειτα στο άλλο.   Πηδάμε από ένα σκαλοπάτι ύψουςØκάνουμε κουτσό γύρω από ένα στεφάνι για 10’’.   Με τα πόδια ενωμένα, κάνουμε ένα μικρό άλμα, απόστασηςØ10 εκ. με τα δύο πόδια.   Ισορροπούμε στο έναØΠηδάμε σχοινάκι χρησιμοποιώντας και τα δύο πόδια. Ø20 εκ.  ØΣτεκόμαστε στις μύτες των ποδιών. Øπόδι με τα μάτια κλειστά για 10’’.  ØΠερπατάμε στις μύτες των ποδιών. ØΣτεκόμαστε στις φτέρνες των ποδιών.   Τρέχουμε επί τόπου μεØΠηδάμε σαν το λαγό. ØΠερπατάμε στις φτέρνες των ποδιών.   Τρέχουμε γύρω από ένα κύκλο διαμέτρου 1Øσυντονισμό χεριών-ποδιών- σώματος.  ØΠηδάμε χόπλα . ØΤρέχουμε εναλλάξ γύρω από 4 κορύνες (ζιγκ-ζαγκ). Øμέτρου.   Πηδάμε στο ένα πόδι 6 τετράγωναØΠηδάμε σχοινάκι, που το γυρίζουμε μόνοι μας.   Περνάμε πόδια και ολόκληρο το σώμα μέσα από έναØζωγραφισμένα στο έδαφος.   Περνάμε το σώμα μας μέσα από ένα στεφάνι που τοØστεφάνι από όρθια θέση.   Έρποντας περνάμε το σώμα μαςØκρατούν άλλοι, στηριζόμενοι σε χέρια και πόδια.  κάτω από ένα σχοινάκι, που το κρατούν άλλοι. Οι ασκήσεις που αναφέρθηκαν είναι μόνον ενδεικτικές. Σίγουρα ένας επινοητικός εκπαιδευτικός, μπορεί να σκεφθεί και άλλες. Συμπληρωματικές ασκήσεις δίδονται στα κεφάλαια Πρώιμη παρέμβαση σε παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες 1,2 και3.

Πηγή Καραμπατζάκης