Πρώιμη ανίχνευση αναπτυξιακών διαταραχών συνοδών της εγκεφαλικής παράλυσης

Τα τελευταία χρόνια οι ιδέες που επικρατούν στο χώρο της Ειδικής Εκπαίδευσης περί ομαλοποίησης, ενσωμάτωσης, κοινωνικής ένταξης και αποκατάστασης των παιδιών με προβλήματα, έχουν στρέψει το ενδιαφέρον των ειδικών, μεταξύ αυτών και των εκπαιδευτικών, στη μελέτη της πρώιμης ανίχνευσης των αναπτυξιακών διαταραχών, της πρόληψης και της πρώιμης παρέμβασης. Η πρώιμη ανίχνευση είναι υψίστης σημασίας για το μέλλον των παιδιών, επειδή μας επιτρέπει να οργανώσουμε έγκαιρα παρεμβατικά προγράμματα, να στηρίξουμε ψυχολογικά τα παιδιά και τις οικογένειές τους και να προλάβουμε ίσως περισσότερο σοβαρές επιπλοκές. Σε ορισμένες περιπτώσεις σοβαρές βλάβες στην υγεία ενός παιδιού, που μπορεί να οδηγήσουν σε κάποια μορφή αναπηρίας, γίνονται αμέσως αντιληπτές, σε άλλες όμως η εκδήλωσης της βλάβης μπορεί να καθυστερήσει αρκετά και η διάγνωση να γίνει και αυτή καθυστερημένα με αποτέλεσμα να χαθεί πολύτιμος χρόνος για το παιδί. Έτσι καθίσταται σαφές ότι όσο νωρίτερα γίνει αντιληπτό το πρόβλημα τόσο πιο αποτελεσματική μπορεί να είναι η αντιμετώπισή του. Δυστυχώς κάποιες ασθένειες , όπως π.χ. η εγκεφαλική παράλυση ενώ δεν είναι θανατηφόρες δεν μπορούν και να θεραπευτούν. Όμως η κατάσταση του παιδιού είναι δυνατόν να βελτιωθεί με την εφαρμογή πρώιμων και κατάλληλων παρεμβατικών προγραμμάτων. Ως πρώιμη παρέμβαση ορίζονται όλες οι μορφές παιδοκεντρικών δραστηριοτήτων εξάσκησης και εκπαίδευσης καθώς και δραστηριοτήτων που αφορούν στην καθοδήγηση των γονέων αμέσως μετά τον προσδιορισμό της κατάστασης των παιδιών. Η πρώιμη παρέμβαση απευθύνεται στο ίδιο το παιδί, στους γονείς, καθώς και σε ολόκληρη την οικογένεια και στο ευρύτερο περιβάλλον. Υπάρχει αναγκαιότητα να εκπαιδευτούν οι εκπαιδευτικοί σε μεθόδους πρώιμης ανίχνευσης και πρώιμης παρέμβασης και να βοηθήσουν έτσι αποτελεσματικά τα παιδιά της τάξης τους. Στην εργασία αυτή θα αναφερθούμε στη διαδικασία που μπορεί να ακολουθεί ένας εκπαιδευτικός. Ιδιαίτερα θα αναφερθούμε στη μέθοδο και στα σημεία παρατήρησης παιδιών προσχολικής ηλικίας. Επίσης θα περιγράψουμε τις σύγχρονες τάσεις που υπάρχουν διεθνώς σχετικά με την πρώιμη παρέμβαση και την κατάσταση που επικρατεί στη χώρα μας και θα προτείνουμε μεθόδους που εμείς θεωρούμε κατάλληλες με την ελπίδα να γίνουμε αποτελεσματικοί στο έργο μας.

 

Η όραση μπορεί να εξεταστεί σχετικά εύκολα μετά την ηλικία των 2 ½ ετών, αλλά επειδή συχνά δεν γίνεται, καλό είναι να εξετάζεται από νηπιαγωγούς και δασκάλους, διότι κάποιο πιθανό πρόβλημα όρασης μπορεί να είναι αιτία μαθησιακών δυσκολιών και να παραβλέπεται επί μακρόν ή μπορεί να είναι προάγγελος άλλων οργανικής φύσης προβλημάτων. Για τον έλεγχο της όρασης υπάρχουν ειδικοί πίνακες με σχήματα ή γράμματα και αριθμούς οι οποίοι είναι εύκολο να χρησιμοποιηθούν από τους παιδαγωγούς. Το Υπουργείο Παιδείας έχει στείλει τέτοιους πίνακες στα σχολεία της χώρας με συνοδευτικές οδηγίες. Υπάρχουν ακόμα ορισμένα συμπτώματα κακής λειτουργίας της όραση, που αν πέσουν στην αντίληψή μας, θα πρέπει να  παραπέμψουμε το παιδί στον οφθαλμίατρο. Αυτά είναι τα εξής:   Το παιδί κλείνει ή καλύπτει το ένα μάτι, τρίβει τα βλέφαρα, παραπονείται για τσούξιμο στα μάτια, παραπονιέται για σκοτείνιασμα, έχει υπερευαισθησία στο φως, παρουσιάζει στραβισμό, δυσκολεύεται στο συντονισμό χεριού – ματιού.

 

Η ακοή

Για   τον έλεγχο της ακοής πρέπει να παρατηρήσουμε μήπως το παιδί: αγνοεί τις ερωτήσεις μας, αδυνατεί να προσέξει και να εκτελέσει εντολές, εξαρτάται από τους συμμαθητές του στην εκτέλεση οδηγιών, κλίνει το κεφάλι για να ακούσει, μιλά πολύ δυνατά, έχει συχνές μολύνσεις στα αυτιά, παρουσιάζει διαταραχές του λόγου, δεν αντιλαμβάνεται από πού προέρχεται ο ήχος, κάθεται πολύ κοντά στην πηγή του ήχου.

 

Αν κάποιο σύμπτωμα από τα παραπάνω υποπέσει στην αντίληψή μας οφείλουμε να παραπέμψουμε το παιδί στον κατάλληλο γιατρό. Εκτός από την εξέταση των αισθητηρίων οργάνων, θα πρέπει να παρατηρήσουμε μήπως το παιδί έχει κάποιο κινητικό πρόβλημα που το εμποδίζει να εμπλακεί στις σχολικές δραστηριότητες.

 

Ανίχνευση συνοδών αναπτυξιακών διαταραχών

 

2.1. Κινητικές διαταραχές

 

Καθυστερήσεις της κινητικής ανάπτυξης

Σύμπτωμα

Π.χ Ένα παιδί δεν μπορεί να βαδίσει προς τα πίσω ή να ανεβεί σε μια σκάλα.

• Μεγάλες κινητικές ανεπάρκειες

 

Διαταραχές της ισορροπίας

Συμπτώματα

• Πέφτει ταχτικά

• Σκοντάφτει πάνω στα άλλα παιδιά

• Βαδίζει με τα πόδια ανοιχτά

• Τρέχει προβάλλοντας το κορμί προς τα μπροστά

 

Διαταραχές του συντονισμού

Συμπτώματα

• Δεν έχει αρμονική χειρονομία

• Αδέξιο στο τραπέζι

• Άτεχνα μαστορέματα

• Δεν κόβει καλά

• Δισταχτικός γραφισμός

• Αργεί στο ντύσιμο

 

Διαταραχές της ευαισθησίας

Συμπτώματα

• Δεν παίρνει τη στάση που του δείχνουμε

• Του πέφτουν αντικείμενα

• Συχνά παθαίνει στραμπουλήγματα των ποδιών.

• Είναι σχετικά αναίσθητο στην επαφή με τη ζέστη

 

2.2. Διανοητικές διαταραχές:

Η Διανοητική καθυστέρηση Συμπτώματα

Τα επιτεύγματα του παιδιού (γνώσεις & δεξιότητες ανήκουν σε μιαν ηλικία κατώτερη από την πραγματική του ηλικία.).

 

2.3. Διαταραχές του σωματικού σχήματος

Συμπτώματα

• Το παιδί δε γνωρίζει τα μέρη του σώματός του (φαίνεται όταν ζωγραφίζει άνθρωπο).

• Το παιδί δεν τοποθετεί καλά τα μέλη του , όταν εκτελεί κινήσεις και χειρονομίες.

• Δεν συντονίζει καλά τις κινήσεις του

 

2.4. Διαταραχές της πλευρικότητας

Συμπτώματα

• Δεν ξέρει ποιο χέρι να διαλέξει , είναι αδέξιο.

• Οι ασκήσεις ακριβείας εκτελούνται με το ένα χέρι, οι ασκήσεις που απαιτούν δύναμη με το άλλο.

• Η πλευρικότητα δεν είναι ομοιογενής.

Συνέπειες

• Δυσκολίες σχετικές με την αναγνώριση του: αριστερά – δεξιά

• Το παιδί δεν έχει αποχτήσει τη γραφική κατεύθυνση

• Σχηματίζει τα γράμματα και τα ψηφία όπως τα βλέπει ‘’στον καθρέπτη’’.

• Δυσκολίες σχετικές με την οπτική αντιδιαστολή

 

2.5. Διαταραχές της δόμησης του χώρου

Συμπτώματα

• Το παιδί αγνοεί τους όρους που έχουν σχέση με το χώρο

Συνέπειες

• Δε συμμετέχει πραγματικά στα παιχνίδια των παιδιών της ηλικίας του.

• Βρίσκει δύσκολα τα πράγματά του

• Δυσκολία για να κάνει μια κλιμάκωση (π.χ. μεγεθών)

• Δυσκολίες στην οπτική αντιδιαστολή (διάκριση)

• Ανικανότητα να προσανατολίζεται

• Το παιδί γνωρίζει τους όρους που έχουν σχέση με το χώρο , αλλά δε διακρίνει καλά τις θέσεις

• Προς την κατεύθυνση: πάνω – κάτω (ψηλά – χαμηλά)

• Προς την κατεύθυνση: αριστερά – δεξιά

• Το παιδί αντιλαμβάνεται και διακρίνει καλά το χώρο που το περιβάλλει, αλλά προσανατολίζεται δύσκολα

• Το παιδί προσανατολίζεται καλά, αλλά δεν έχει μνήμη του χώρου

• Το παιδί δεν έχει την οργάνωση του χώρου

• Το παιδί δεν αποχτάει την αντιστρεψιμότητα και την αντιμετάθεση (από 6 χρονών και μετά).

• Το παιδί δυσκολεύεται να κατανοήσει τις χωρογνωστικές σχέσεις

 

2.6. Διαταραχές του χρονικού προσανατολισμού

Συμπτώματα

• Το παιδί είναι ανίκανο να ξαναβρεί τη σειρά και τη διαδοχή των γεγονότων.

• Δεν αντιλαμβάνεται και δε διακρίνει τα χρονικά διαστήματα

• Δεν έχει κανονικό ρυθμό

• Δεν έχει την έννοια της ώρας, δεν μπορεί να οργανώσει το χρόνο του.

 

2.7. Διαταραχές του γραφισμού

Συμπτώματα

·Κακός κινητικός συντονισμός

·Ακαμψία ή σύσπαση των χειρονομιών

·Το παιδί θέλει να τερματίζει πολύ γρήγορα

 

Πηγή Καραμπατζάκης